Spots

De diverse typen spots en hun toepassingen

Spots zijn er in vele vormen, elk met hun eigen kenmerken en geschiktheid voor specifieke toepassingen. Hieronder lichten we de meest voorkomende typen toe.

GU10 spots: veelzijdig en direct aansluitbaar op 230V

GU10 spots zijn breed toegepast en herkenbaar aan hun twee verdikte pinnen die 10 millimeter uit elkaar staan. Deze spots werken direct op 230V netspanning, waardoor ze zonder transformator te gebruiken zijn. Dit maakt de installatie eenvoudig: de spot wordt in het armatuur geduwd en een kwartslag gedraaid om vast te zetten. De GU10 is een veelvoorkomende keuze voor algemene verlichting in plafonds en als accentverlichting.

• Toepassingsgebied: Geschikt voor zowel residentiële als commerciële omgevingen. Ze worden vaak gebruikt in inbouwspotarmaturen in woonkamers, keukens, gangen, maar ook in winkels en kantoren voor algemeen of gericht licht.
• Lichtkleuren en dimbaarheid: Beschikbaar in diverse lichtkleuren, van zeer warm wit (2200K - 2700K) voor sfeer tot koel wit (4000K) voor een functionele werkomgeving. Veel GU10 LED spots zijn dimbaar, inclusief ‘dim-to-warm’ varianten die de lichtkleur warmer maken bij het dimmen.
• Formaten: De standaard diameter van de GU10 spot is 50mm (AR16-formaat). Er bestaan ook varianten met een diameter van 35mm, vaak aangeduid als MR11-formaat, die in kleinere armaturen passen en eveneens direct op 230V werken.

MR16 (GU5.3) en MR11 (GU4) spots: 12V laagspanning

MR16 spots, met een GU5.3 fitting, en MR11 spots, met een GU4 fitting, kenmerken zich door hun twee dunne pinnen die respectievelijk 5.3mm en 4mm uit elkaar staan. Deze spots werken op een lage spanning van 12V. Dit betekent dat ze altijd een transformator nodig hebben die de 230V netspanning omzet naar 12V. De installatie omvat het eenvoudig insteken van de pinnen in de fitting.

• Toepassingsgebied: Veelal toegepast in ruimtes waar veiligheid met lage spanning gewenst is, zoals badkamers (mits de armatuur geschikt is voor vochtige ruimtes), of in meubels en vitrines waar compacte verlichting met minimale warmteontwikkeling gewenst is. Ze zijn geschikt voor accent- en displayverlichting.
• Transformatoren: Het is cruciaal om een transformator te gebruiken die compatibel is met LED-verlichting. Oude halogeentransformatoren kunnen problemen geven met de minimale belasting van LED spots, wat flikkering kan veroorzaken. Let op de minimale en maximale belasting (Watt) van de transformator.

AR111 (G53) spots: krachtige, gerichte verlichting

AR111 spots, met een G53 fitting, zijn grotere spots met een diameter van ongeveer 111 millimeter en twee platte pinnen. Net als MR16 en MR11 spots, werken AR111 spots standaard op 12V laagspanning en vereisen daarom een geschikte transformator. Ze staan bekend om hun krachtige lichtopbrengst en de mogelijkheid om de lichtbundel nauwkeurig te richten, vaak met een smalle stralingshoek.

• Toepassingsgebied: Deze spots zijn vaak te vinden in winkels, showrooms, musea en horecagelegenheden waar ze gebruikt worden om specifieke objecten, producten of kunstwerken te accentueren. Ze zijn ook toepasbaar in hogere ruimtes of als er behoefte is aan een sterke lichtbundel.
• Installatie: Voor een stabiele werking is een dimbare 12V LED transformator met voldoende vermogen van belang. Hoewel 230V AR111 spots zeldzamer zijn, bestaan er armaturen die direct op netspanning werken met een ingebouwde driver. Raadpleeg altijd de productspecificaties.

Inbouwspots: naadloze integratie in het plafond

Inbouwspots zijn armaturen die discreet in een plafond of wand worden geplaatst, waardoor een strakke en moderne uitstraling ontstaat. Ze kunnen zowel met een geïntegreerde LED lichtbron als met een losse fitting (zoals GU10, GU5.3) worden geleverd.

Belangrijk installatiemateriaal voor spots

Naast de spots zelf is het juiste installatiemateriaal essentieel voor een veilige en functionele verlichting.

Fittingen

De fitting is de verbinding tussen de spot en het armatuur, en daarmee met de stroomtoevoer. De meest voorkomende fittingen voor spots zijn GU10, GU5.3, GU4 en G53. Zorg ervoor dat de fitting van de spot overeenkomt met die van het armatuur.

Transformatoren en LED drivers

Voor 12V spots (zoals MR16, MR11, AR111) is een transformator noodzakelijk om de netspanning om te zetten. Voor LED spots is een "LED driver" of "elektronische transformator" met een minimale belasting geschikt voor LED van cruciaal belang. Controleer altijd de compatibiliteitstabel van de fabrikant om flikkering of defecten te voorkomen.

Dimmers

Als u de lichtintensiteit van uw spots wilt aanpassen, zijn dimbare spots in combinatie met een geschikte LED dimmer nodig. Conventionele dimmers zijn vaak niet geschikt voor LED en kunnen leiden tot onstabiel dimmen of schade aan de lampen. Kies een LED dimmer die werkt met fase-aansnijding of fase-afsnijding, afhankelijk van de specificaties van de LED spot. Let op de minimale en maximale aansluitwaarde van de dimmer.

Installatietips voor de professional

Bij de installatie van spots is een zorgvuldige aanpak van belang voor zowel de functionaliteit als de veiligheid.

1. Veiligheid eerst: Schakel altijd de stroom uit voordat u met de installatie begint. Controleer met een spanningstester of de stroom daadwerkelijk is afgesloten.
2. Juiste afstand tussen spots: De gewenste lichtopbrengst per vierkante meter bepaalt de afstand tussen de spots. Voor algemene verlichting in een woonkamer wordt vaak 300-500 Lumen per m² geadviseerd. Voor accentverlichting kan de afstand tussen de spots kleiner zijn om een specifiek object te benadrukken. Een globale vuistregel voor inbouwspots in een normale ruimte is een onderlinge afstand van circa 80 tot 120 cm.
3. Ruimte boven het armatuur: Bij inbouwspots, vooral halogeenvarianten (hoewel LED veel minder warmte produceert), is voldoende vrije ruimte achter het armatuur essentieel voor warmteafvoer. Houd rekening met de inbouwdiepte en eventuele isolatiematerialen.
4. Bedrading en aansluitingen: Zorg voor correcte en veilige elektrische aansluitingen. Gebruik waar nodig lasklemmen of kroonsteentjes voor het koppelen van draden. Voor 12V systemen: plaats de transformator op een goed bereikbare en geventileerde plek.